O estancamento nos beneficios nas potencias imperialistas, e os primeiros sintomas de crise e agotamento nos “emerxentes”, con China á cabeza, demonstra a incapacidade do capitalismo para sair dos circulos pechados de crise, recesión, empobrecimento social, numha espiral cara baixo, sen ter que recurrir á cinica definición de Shumpeter da “destrucción creativa”.
Limites obxectivos á saida da crise
A restauración do capitalismo nos estados obreiros nos 90 supuxo unha achega inxente de forza de traballo cualificada e materias primas a baixo prezo que abriu un proceso de acumulación de capital tremendo, do que se beneficiaron non só as burguesías imperialistas, senón as burguesías nadas do paso da propiedade estatal a mans privadas: dos burócratas que se converteron en capitalistas. Se esta restauración deuse noutro momento histórico, coa vitoria de Hitler, ou tras a II Guerra mundial, estas burguesías serían semicolonizadas, xa polo imperialismo alemán ou, como sucedeu, polo ianqui, vencedor da II guerra, con Alemaña, Xapón, Francia e Italia destruídas fisicamente e Gran Bretaña debéndolles até a camisa da raíña.
Con todo non foi así, a restauración foi só unha bomba de oxigeno a un capitalismo, o ianqui, decrépito... Oxigeno que lle permitiu durante uns anos (os 90, até o 2007) aparecer como a única potencia realmente existente. Pero o groso da economía ianqui baséase no que Marx definiu como Forzas destrutivas, aquela forma das forzas produtivas cuxo valor de uso non é aumentar a riqueza social, senón destruíla (o armamento, pero non só, tamén a ciencia e a tecnoloxía ao servizo da industria do armamento ou os mesmos avances na industria do petróleo, o fracking, que supoñen un freo obxectivo ao desenvolvemento de tecnoloxías ao servizo do ser humano). Isto convérteos nun estado usurero de libro, e con Lenin respecto de Gran Bretaña e Francia tras a I Guerra, habería que dicirlles que non alardeen das súas vitorias, posto que a súa incalculable débeda ponos ao servizo dos seus acredores; que son os que lle financian. Son o verdadeiro buraco negro para a humanidade e o seu afundimento só pode traer o caos.
Nestas condicións, quen fai a verdadeira acumulación de capital (non de diñeiro, non confundamos diñeiro con capital), pois nin máis nin menos que os novos países, chamados "emerxentes", con China á cabeza. Da mesma maneira que o imperialismo ianqui creceu grazas aos investimentos británicos no século XIX, o imperialismo alemán grazas ao capital francés, tamén o século XIX (Engels en Sobre o Problema da Vivenda), China, co férreo control do PC, desenvolveuse co capital estranxeiro... Se isto deuse noutro momento histórico, o seu semicolonización sería un feito, non só a súa conversión nesa categoría das submetropolis: o mundo non está dividido en países imperialistas, submetropolis e semicolonias, senón en paises imperialistas e colonias; "submetropoli" é un concepto estático, un concepto chicle, que só serve para explicar as inconsecuencias políticas da reaccionaria lóxica do “inimigo do meu inimigo é o meu amigo”, pois introduce un intermediario entre a potencia imperialista e a semicolonia; pero que en realidade nunca xoga un papel independente, o que, ao final, convértelle nunha verdadeira semicolonia.
Os EEUU foron "emerxentes" a finais do XIX, xunto con Alemaña, que pasaron de ser semicolonias de Gran Bretaña e Francia, a ser as grandes potencias imperialistas. Quen lles abriu as portas foi a decadencia de Gran Bretaña e Francia. O fin da Historia é unha fantasía de Fukuyama, para justificar o século americano dos Bush; a realidade é que a historia segue co seu movemento inevitable de "nacemento, crecemento, hexemonía, decadencia e morte",... e hoxe ÚSAOS están na fase de decadencia. Como dicía Gramsci, "cando o novo non se desenvolve e o vello non acaba de morrer, neses claroscuros xorden os monstros". Os "monstros" baixo o capitalismo son o fascismo (na súa versión árabe, o wahabismo) e a guerra.
Neste sentido, tras a derriba do caza ruso por Turquía nacen das entrañas da derrotada revolución siria os monstros (os refuxiados están, como diría Lenin cando o exercito ruso desertaba en masa en 1917, "votando cos pés", é dicir, abandonando calquera perspectiva dun triunfo revolucionario en Siria), e o principal non é nin o ISIS ou nin Al Assad, senón a concentración de contradicións inter capitalistas na zona.
Se admitimos con Clausewitz que a guerra é a política por outros medios, hai que ver que pintan en Siria os exércitos ou as intervencións baixo falsa bandeira (como Arabia Saudita); nunha relación non exhaustiva: rusos, franceses, chineses, yankis, sauditas, israelís, iraniano, irakis, turcos, australianos... E cada un cos seus propios intereses. Non caiamos no xogo do espello do castro chavistas, que ven a man de ÚSAOS en todos os lados... Ao revés, a todos únelles a derrota da revolución siria e árabe, pero cada un deles ten os seus propios intereses; defender ás súas propias burguesías, os seus intereses nacionais, no marco de que o xendarme do mundo até agora, ÚSAOS, non teñen nin un dólar para pagar unha guerra a gran escala; e iso sábeno todos!
"todos contra todos" e a saída militar á crise
Esta situación de "todos contra todos" abre a porta a que cada un se tome a xustiza pola súa man; como a derriba do avión ruso... que pon a saída da crise no terreo militar. Xa pasamos a fase económica, de guerra contra a clase obreira mundial, quen desde o 2007 foi incapaz de resistir os embates do capital, viu como nos centros imperialistas, Europa especialmente, retrocedeu (coidado, aínda poden retroceder máis, e a iso están), agora entramos na fase política e militar: é dicir, que fracción nacional da burguesía faise coa parte do león da superexplotación da clase obreira. Dicía un economista brasileiro José Martins en Limítelos do Irracional que "o capital é xeneticamente internacional, mentres que a burguesía é xeneticamente nacional", posto que a acumulación de capital séguese realizando baixo a protección dos estados e as súas forzas armadas.
Esta contradición é a expresión dun conflito de fondo, no que as forzas produtivas non están estancadas, senón que nestas condicións de crises seguen desenvolvéndose baixo a súa expresión destrutiva, que é o que hoxe determina as relacións sociais de produción capitalista. Estas relacións sociais de produción maniféstanse nunhas formas xurídicas, estatais e internacionais (a ONU, o FMI,... dominadas polo euro norteamericanos) concretas froito de correlacións de forzas delimitadas ao longo dos últimos anos: a crise do 2007 dalgunha maneira foi para o capitalismo o que a caída do Muro de Berlin para os estados “socialistas”, a demostración das súas limites e o seu fracaso para reproducir o sistema. Para reiniciar un proceso de acumulación de capital básico para a reprodución do capitalismo, estas formas xurídicas teñen que saltar polo aire, sendo substituídas por outras que expresen dunha maneira máis precisa a actual correlación de forzas inter imperialitas, e iso non significa outra cousa que a guerra. Ningunha potencia abandona o seu papel na historia pacíficamente; hai que botalo.
Esta é a conclusión política: estamos ante a deríva militar da crise, no camiño dunha reorganización das xerarquías dentro das potencias imperialistas, que abra un novo proceso de acumulación sobre a destrución de forzas produtivas (a cínica “destrución creativa” de Schumpeter).
Restaurando o equilibrio entre as potencias
A restauración do capitalismo nos estados obreiros non só abriu a reorganización política e sindical do movemento obreiro, senón que puxo en evidencia as carencias dunhas estruturas de poder burgués, imperialistas construídas nun período histórico concreto, e que reflectían unha correlación de forzas concreta, a que salio da II guerra. Pero ese mundo esta en desaparición.
A realidade hoxe, é que o mundo multipolar é un feito, como o é, tamén, que a crise crónica do capitalismo desde os anos 70 segue sen resolverse; a solución neoliberal dos 80/90 exploto no 2007; e a resolución das contradicións desta nova realidade, desta nova correlación de forzas, só teñen unha vía, a loita encarnizada polo poder, a vía militar. O seu alcance, se vai ser sobre “guerras de baixa intensidade”, “baixo bandeira allea” ou unha guerra aberta, non a coñecemos; pero o que se podemos afirmar é que a tendencia á guerra, á súa internacionalización, vai ser máis aguda, a medida que os EEUU perdan o seu papel preeminente o mercado mundial: ningunha potencia abandona o terreo de xogo sen resistencia!.
Enfrontar, desde o punto de vista da clase obreira mundial, esta deriva militar -coa súa correlato interno de cernar as liberdades democráticas e conquistas sociais- é o que ordena as loitas actuais, que deben ter no seu frontispicio: NON ÁS GUERRAS IMPERIALISTAS!.
O programa da revolución socialista sitúanos, de novo, ante o reto da movilización da clase obreira e os pobos contra a demencia do imperialismo, que coa súa decadencia ameaza con levar a humanidade ao caos.
En pleno século XXI a palabra de orde de PROLETARIOS DE TODOS OS PAISES, UNIDE-VOS, ten un obxectivo concreto; acabar dunha vez por todas co perigo que para a humanidade supón a persistencia das relacións sociais de produción capitalistas, na súa vertente máis decadente, o imperialismo esta consigna converte en concreto, e absolutamente necesario, a loita pola revolución socialista; pola TRANSFORMACIÓN SOCIALISTA DA SOCIEDADE.
As forzas contrarrestantes: o aspecto subxectivo
A primeira vez que a humanidade, e a clase obreira, enfrontouse a unha reorganización das xerarquías imperialistas foi baixo as bombas da I Guerra Mundial, e fixérono coa inxenuidade dun movemento que, como se di habitualmente, “non tocara poder”. A clase obreira, o marxismo, a pesar de toda a forza que tiña a II Internacional, especialmente o SPD alemá, non fixeran ningunha experiencia de poder obreiro.
A realidade actual é a inversa, a clase obreira, durante 70 anos, mantivo estados sen relacións sociais capitalistas, os chamados estados obreiros. Por causas internas xa analizadas por Trotski e o trotskismo, eses estados ou ben degeneraron en verdadeiras caricaturas burocráticas, ou ben naceron directamente burocratizadas. O seu illamento e sobre todo o freo da revolución nas potencias imperialistas, fixeron que esa burocratización transformara-se en restauración do capitalismo.
Esta restauración permitiu descubrir que tras os estados non capitalistas, chamados “do socialismo realmente existente”, non existía socialismo, senón unhas ditaduras burocráticas que, aínda mantendo as relacións de produción non capitalistas, divorciáronse delas, tanto no económico, como o social e o político, de tal maneira que todas as súas decisións, influídas pola conservación da orixe dos seus privilexios, a xestión do estado obreiro, profundaban cada vez máis no abandono do carácter non capitalista das relacións sociais de produción.
A burocracia atopábase no pico dunha contradición, por unha banda os seus privilexios procedían do control cada vez máis férreo do aparello do estado obreiro; por outro, a presión imperialista para recuperar para o mercado mundial a forza de traballo que eses estados furtaba, debilitábaa. A burocracia sabía que non podía estender a revolución, porque iso segáballe a herba debaixo dos pés, pero non podía permitir que o imperialismo gañase posicións, porque tamén perderían a súa posición que lles daba privilexios.
A crise do 72/73 obrigou ao imperialismo, co yanki á cabeza, a pasar á ofensiva. A manifestación da caída da taxa de ganancia que foi esa crise púxolles ante a necesidade dehacer “luxemburguismo”, é dicir, unha das forzas contrarrestantes da caída da taxa de ganancia, a ampliación do comercio mundial... a mercados non capitalistas, e iso supuña, entre outras, acabar coa política de contención cara á URSS e os estados obreiros. A ofensiva chamouse “guerra das galaxias”, un inxente gasto militar que impuxo á URSS unha contrapartida financeira, arruinándoa e levándoa á crise e a implosión.
A incapacidade da burocracia para enfrontar dunha maneira revolucionaria esta ofensiva, fixo que se pasasen, con armas e bagaxes, ao capitalismo. Até ese momento, o crecente conservadurismo da burocracia leváralle a adoptar medidas que favorecían a restauración, pero sempre conservaban os resortes do poder, posto que de quitalos suicidouse. A ofensiva imperialista neoliberal dos 80 rebenta estes freos e controis, e a incapacidade interna das burocracias para resolver as necesidades das masas, levounas a levantamentos populares.
A burocracia actuaba como a aristocracia ao final da súa existencia como clase, como sector social reaccionario calquera medida a que adoptase transformábase no seu contrario e só beneficiaba ao seu inimigo. A aristocracia ao unificar os estados absolutistas, creo o marco xurídico para o desenvolvemento do mercado nacional e da burguesía. A aristocracia mantiña o poder do estado, pero nas súas entrañas nacían as relacións sociais capitalistas; ata que a burguesía non puido máis, e rebentou como un cascarón de noz as formas estatais feudais.
Nos Estados Obreiros sucedeu algo semellante. A burocracia, como sector social reaccionario, non quería estender a revolución, pero como sector dominante, necesitaba dos aparellos estatais xurdidos da expropiación da burguesía. O carácter pequeno burgués da burocracia manifestábase nesta contradición, non tiña un proxecto social propio, ou era obreiro ou era burgués. A crise e a ofensiva imperialista decidíronos: serían burgueses. Até ese momento, o aparello do estado obreiro servíralles, a partir dese momento, deixa de servirlles.
É importante sinalar esta contradición, porque a burocracia divídese, entre os máis ligados ao aparello burocrático e os que toman a determinación de pasarse ao bando burgués con armas e bagaxes. Até este momento a todos o marxismo xunto coas conquistas da expropiación da burguesía (carácter colectivo e de clase desas conquistas), servíralles como “aval” ideolóxico para o seu control estatal. Son os sectores ligados ao aparello do estado en crise aberta, os que seguen defendendo ese “aval”, fronte a unhas masas que se levantan contra as consecuencias desa crise mentres o outro sector da burocracia apúntanse ao desmantelamento da propiedade estatal, para a súa venda a mellor ofertante.
A derrota dos primeiros, o desmantelamento dos estados burocratizados e a posterior restauración do capitalismo, que non foi un proceso nin lineal nin mecánico, nin moito menos pacifico (custo centos de miles de mortos, e a volta da guerra ao corazón de Europa, os Balcáns), fixo que o aspecto confuso na conciencia da clase traballadora tivese un carácter determinante, tiraron “o neno (o marxismo e a conciencia de clase que daba ter estados “socialistas”) coa auga sucia (a burocracia stalinista en todas as súas variantes, desde o maoísmo até o castrismo)”.
Tan determinante foi esa confusión que chega até hoxe. Dúas xeracións educadas no neoliberalismo imposto tras a restauración teñen interiorizadas os peores aspectos teóricos e políticos para enfrontar a crise, como di un escritor español, Isaac Rosa, a súa xeración (a educada nos 90/2000) enfronta a crise coas ferramentas teóricas equivocadas. E isto é froito, ten a súa orixe, na confusión xerada polo “descubrimento” de que tras o Muro de Berlín non había socialismo, senón regimenes non capitalistas profundamente degenerados.
A experiencia teorica e politica destos 20 anos poden se resumir en poucas palabras, desconfianza na loita de masas, tras as derrotas dos anos 90, individualismo nas respostas e rexeitamento da organización politica, todo elo cociñado na disolución das fronteiras de clase (“todos somos clase media”) e no que alguns chamamos “reacción democrática”; é decir, recoñecemento expreso de que a democracia capitalista non ten alternativa, o que significa reconducir a resposta social aos marcos dos reximenes “realmente existentes”.
É o aspecto subxectivo, a conciencia que a clase traballadora e os activistas teñen de si proprios, o principal limite obxetivo para conquistar umha saída realmente revolucionaria á crise capitalista e a cinica “destrucción creativa”.
Galiza, 07 de decembro de 2015