É 6 Abril de 1895 e xa traz na mao umha agulha de ferro que comezará a mover naquel obradoiro da Corunha onze anos mais tarde para puntear unha patria por liberar, para mendar unha nación que non é quen de salvarse dos seus rotos, para coser man con man unha terra que comeza a ter siso como propia.
Aquí está María Miramontes. Dirixente daquelas máis de 200 mulleres que facían parte sección Feminina das Irmandades da Fala da Coruña, actriz naquel teatro que nacera para levar a boa nova de Galiza, mestra naquelas escolas criadas para facer galegas enteiras, liña de crédito de Lar, de Nos, dá Nosa Terra, de Ser, de Claridade, cadernos do Seminario de Estudos Galegos banca ética ao fin, Galiza xénero e papel, pluma e tesoira. E había que facer de todo na mercería da Coruña ou no taller de costura Compostela.
Estou vendo a María Miramontes. 17 de Xullo 1936, Madrid, a súa beira Ángelo Casal, entregase o Estatuto da Galiza plebiscitado o 28 de Xuño, un paso adiante na loita pero non o final porque Galiza aínda non é ceibe. Recapitulamos a fundación dos primeiros grupos de mulheres do Partido Galeguista lá polo 1931, o Recanto da mulher da Nosa Terra, os manifestos das mulheres galegas, a cabeceira da manifestación das mulleres nacionalistas que percorren Compostela nas vésperas do Dia da Patria Galega de 1933. E chegou o terror, Casal assassinado e assim aos poucos e aos muitos os que fôrom os seus irmaos e irmás.
A Argentina à vista. Fevereiro de 1937, uns frades bascos nacionalistas, também exilados, ofician na igreja de Nueva Pompeya por outro nacionalista, neste caso galego. Remata o oficio, no primeiro banco, unha muller de rigoroso negro comeza a cantar o “Hino Galego” na honra de quen fora o seu companheiro, un patriota, un masón, Ángelo Casal e sobre Nueva Pompeya sorde umha oraçom laica que fala de “bons e generosos” pero tamén de “ferridos e duros”. Toca viver, que é resistir, e de novo coa súa agulla marcha a Avellaneda a seguir tecendo.
O único cemiterio no que acreditamos é a memoria, por iso precisamos lembrar para que aqueles homes e mulleres que merecen a pena segan a vivir. E María Miramontes é daquelas que non poden morrer, agás que decidamos dimitir como pobo, amputarnos na nosa condición nacional, renunciar ao que nos identifica porque nos diferenza, devaluarnos como persoas en híbridos globalizados, isto é prescindir das alforxas que nos din de onde vimos e nos marcan o camiño por onde transitar para tornarnos nuns ninguém.
